04 listopad 2021

Rekonstrukcja polemoskopu Jana Heweliusza_relacja

XVII-wieczne konstrukcje i nowoczesne technologie, czyli co łódź podwodna zawdzięcza Heweliuszowi

Z drukiem 3D spotkamy się obecnie w każdej dziedzinie życia – to rewolucja, która zmienia nasz świat. Organizatorzy Medialabiryntów udowodnili, że to świetne narzędzie umożliwiające stworzenie wymarzonego modelu od podstaw oraz niezwykła okazja do rozwoju społeczności poprzez pracę nad wspólnymi projektami.

Druk 3D to nowoczesna technologia umożliwiająca tworzenie z niezwykłą precyzją obiektów fizycznych z różnych materiałów na podstawie modelu komputerowego. Znalazła zastosowanie nie tylko w przemyśle i sztuce, ale też w elektronice, architekturze, a nawet w medycynie czy gastronomii. Pozwala przenieść niemal każdy pomysł na model wirtualny, a następnie na rzeczywistą konstrukcję.

O tym, jak krok po kroku stworzyć działający prototyp urządzenia, mogli się przekonać uczestnicy warsztatów Rekonstrukcja maszyn Heweliusza, którzy na podstawie XVII-wiecznych rycin gdańskiego astronoma wykonali polemoskop. Warsztaty poprowadził Jonathan Nande.

Medialabirynty 2021_ warsztaty „rekonstrukcja polemoskopu Jana Heweliusza”

Polemoskop (w org. polemoscopium) to urządzenie obserwacyjne, które Jan Heweliusz wynalazł w 1637 roku. Jego dokładne rysunki zamieścił w Selenografii (Selenographia sive Lunae descriptio) – dziele, które zawiera pełen obraz dorobku naukowego astronoma do czasu jego wydania w 1647 roku i które przyniosło mu międzynarodową sławę i szacunek świata nauki. Polemoskop uznawany jest za prototyp peryskopu, czyli przyrządu optycznego, który umożliwia obserwację obiektów znajdujących się poza polem widzenia lub zza przeszkody. Znalazł on zastosowanie w technice wojskowej i najczęściej kojarzony jest z okrętami podwodnymi.

Jeden z pierwszych skonstruowanych przez siebie polemoskopów Heweliusz podarował królowi Władysławowi IV, któremu dedykował Selenografię. Król zaprezentował urządzenie królowej, z którą podobno kilka godzin rozprawiał o dziele gdańskiego astronoma. Konstrukcje Heweliusza były kupowane przez władców europejskich oraz wielu przedstawicieli nauki, a wydania Selenografii znalazły się między innymi w bibliotekach Uniwersytetów w Oxfordzie i Cambridge, na dworach we Francji, Włoszech i Szwecji, a w kolekcji Huntington Library w San Marino można podziwiać egzemplarz należący niegdyś do Edwina Hubble’a.

Odtwarzając przyrząd Heweliusza, uczestnicy warsztatów musieli pokonać szereg przeszkód. Ważna była nie tylko kolejność modelowania poszczególnych elementów, ale trzeba było zadbać o ich dopasowanie z największą dokładnością. Ścieżka ta była przeznaczona przede wszystkim dla osób zaczynających swoją zabawę z drukiem i projektowaniem 3D, dlatego oprogramowanie, którego używaliśmy, musiało być proste i intuicyjne, a zarazem zaawansowane. Prowadzący warsztaty wybrał Autodesk Fusion 360, które w połączeniu z jego doświadczeniem i cierpliwością okazało się świetnym narzędziem do pracy.

Gotowy produkt musiał spełniać swoje funkcje, dodatkowo konieczna była optymalizacja modelu do jego szybkiego wyprodukowania. Zdecydowaliśmy się na wydruk polemoskopu w materiale zwanym PET-G. Jest stosunkowo prosty w drukowaniu, a przy tym wytrzymały mechanicznie oraz posiada niewielką wrażliwość na szybkie schładzanie, co umożliwia zdjęcie wydruku od razu po zakończonej pracy drukarki. Co więcej, filament ten może zostać w 100% poddany recyklingowi. Lusterka akrylowe, które stanowią podstawowe elementy optyczne peryskopu, zostały odpowiednio dopasowane do przygotowanego modelu i wycięte w warsztacie fundacji CUMY na ploterze CO2 o mocy lasera 50 W, co było dodatkową gratką dla uczestników wydarzenia.

Udział w warsztatach Rekonstrukcja maszyn Heweliusza pozwolił na nauczenie się pracy z programami do modelowania i rozwiązywania podstawowych problemów przy druku projektów, a korzyścią z tego płynącą była możliwość zdobycia praktycznych umiejętności i poszerzenia wiedzy na temat technologii druku 3D. Udowodniliśmy przy tym, że historia może łączyć się z nowoczesnością oraz w niezwykły sposób oddaliśmy hołd wielkiemu astronomowi w 410. rocznicę jego urodzin.

Gotowy projekt